INSPIRATIE
In mijn jeugd woonde ik in Huisduinen op twee minuten lopen van de Noordzee. Als ik dan op een warme dag in juni of juli in het donker op het strand liep zag ik bij de breking van de golven de zee oplichten. Dichterbij was het goed te zien als je de zee inliep en je het water liet opspatten. Wat ik zag was zeevonk, een eencellig organisme. Een fascinerend schouwspel dat me nooit heeft losgelaten.
Recent werd ik weer geraakt door klein leven in water door het zien van de film Planktonium van Jan van IJken met muziek van Jana Winderen, in museum De Lakenhal in Leiden. Fantastische beelden van plankton maar nu uitvergroot. Mijn verwondering over de natuur is groot. Ik heb de film viermaal bekeken. Ik kreeg geen genoeg van de door het water bewegende plankton, de prachtige kleuren en vormen en de vele soorten.
Dit heeft mij geïnspireerd om mijn werk “Het wonder van plankton” te maken . Met mijn kunstwerken wil ik je meenemen in de wereld van plankton.
Plankton is een verzamelnaam voor micro-organismen die voornamelijk zwevend in het water leven. Afhankelijk van de stroming verplaatsen ze zich passief door het water. Er is heel veel plankton op aarde.
Er zijn globaal twee typen plankton: fyto- en zoöplankton. Zoöplankton is dierlijk plankton zoals bijv. kleine kreeftachtigen. Hier heb ik geen aandacht aan besteed. Mijn interesse ging voornamelijk uit naar fytoplankton.
Fytoplankton zijn plantachtige organismen die groeien met behulp van zonlicht (fotosynthese). Ze halen hun energie en bouwstoffen uit zonlicht en koolzuurgas (CO2). Ze zetten dit om in zuurstof en glucose (suiker).
Ze staan aan de basis van de voedselketen in het aquatisch milieu en zijn dus een belangrijke voedselbron voor veel andere dieren zoals zoöplankton, vissen en ook grote zeezoogdieren als baleinwalvissen.
Plankton is belangrijk voor ons hele bestaan omdat ze massaal aanwezig is in oceanen (70% van het aardoppervlak bestaat uit water) en daardoor immense hoeveelheden CO2 wegvangt. Ze zijn bovendien onze belangrijkste leverancier van zuurstof en overtreffen daarin zelfs het tropisch regenwoud.
Dit motiveerde me nog meer om aan de slag te gaan met plankton.
Al een aantal jaar werk ik met veel plezier met glas om kunstwerken te maken. De technieken dagen me uit en de processen verwonderen me nog altijd. Glas heeft als eigenschap dat het doorzichtig is, veel kleuren kan aannemen en met allerlei technieken te vormen is en verschillende effecten kan oproepen. Het kan massief zijn, maar ook dun en breekbaar. Mogelijkheden te over om plankton dat vaak doorschijnend en fragiel is te verbeelden. Maar hoe moest ik dit doen?
Plankton is op verschillende manieren waar te nemen.
Plankton is niet met het blote oog waarneembaar tenzij er grote hoeveelheden bij elkaar zijn. Fytoplankton staat er bijv. om bekend dat het opeens zo snel kan groeien, dat het zelfs vanuit de ruimte te zien is als een grote gekleurde wolk in de oceaan.
Met een loep of vergrootglas (een lens) kan je een beeld een aantal keer vergroten. De eerste microscopen maakten gebruik van een combinatie van deze lenzen maar konden slechts tot ongeveer 30x vergroten.
Antoni van Leeuwenhoek heeft echter lenzen ontwikkeld die veel sterker vergrootten (tot zo’n 270 x) dan de tot dan toe gebruikte vergrootglazen. Hij gebruikte deze lenzen in een enkelvoudige microscoop en heeft daarmee baanbrekende waarnemingen gedaan op celniveau. Met gebruik van een dergelijke microscoop is ook onderzoek gedaan naar plankton en heeft Jan van IJken zijn prachtige foto’s kunnen maken. Ik heb werk gemaakt dat is gestoeld op deze drie manieren van waarnemen en met behulp van verschillende technieken.
Blote oog
Voor deze 6 werken heb ik glas gegoten in een mal en dit vervolgens met stoom geblazen. De verschillende kleuren symboliseren de soorten plankton.
Loep
Ik heb eerst alle onderdeeltjes gemaakt die nodig waren om een beeld te geven van de verschillende soorten plankton. Door middel van coldwork heb ik de glaasjes gevormd. Daarna heb ik de kleuren opgebracht door middel van o.a. het strooien van poeders. Daarna zijn deze glaasjes gefused of getackfused.
De werken die bolvormige plankton uitbeelden zijn gemaakt aan de vlam. Van sommige werken zijn de onderdelen geblazen. Van andere werken zijn de onderdelen massief.
Door ze iets van de plaat af te bevestigen kon ik uitdrukken hoe het plankton in grote groepen, die door de stroming gevormd worden, hun weg vinden in het water.
Microscoop
In de echte doorzichtige planktoncellen gebeurt van alles. In dit werk is te zien dat er zich bij het maken ook allerlei processen hebben plaatsgevonden.
De gebruikte techniek is fuse met float glasplaatjes. Staafjes zilver in diverse vormen worden tussen twee plaatjes floatglas gelegd en dan gefused.
Door de warmte ontstaat er een chemische reactie waardoor er gassen van het zilver en het floatglas vrijkomen. Dit procedé waar van alles gebeurt is terug te zien in het glas. Het verbeeldt daarmee de processen die plaatsvinden in het eencellige doorzichtige plankton,
